فرصت‌ها و هزینه‌های اجتماعی گردشگری
برای اطمینان یافتن از مدیریت پایدار صنعت گرشگری، درک اثرات اجتماعی گردشگری مهم است؛ اثراتی که از ارتباط و تعامل مستقیم و غیرمستقیم جامعه محلی با گردشگر اتفاق می‌افتد۱.
از آنجا که گردشگری یک صنعت خدماتی تعاملی است و رابطه متقابل میزبان-مهمان غیرقابل اجتناب است.
از این رو، ما به اثرات مثبت به چشم فرصت و به اثرات منفی به چشم هزینه نگاه می‌کنیم.
فرصت‌های اجتماعی گردشگری
حفظ فرهنگ و میراث ملموس و ناملموس محلی
فرهنگ و میراث محلی، خواه ملموس و خواه ناملموس، یکی از انگیزه‌های اصلی سفر گردشگران است.
شناخت فرهنگ بومی با فعالیت‌هایی مرتبط با آشنایی روحیه‌ی مردم، چشیدن غذاها و نوشیدنی‌ها، بازدید از رسوم، آیین‌ها، پوشاک و از این دست تجربه‌ها انجام می‌شود.
مقاصد گردشگری زیادی تلاش می‌کنند فرهنگ بومی را حفظ کنند که این در جهت حفظ و مدیریت پایدار منابع طبیعی، حفظ میراث محلی و نوزایی فرهنگ‌های بومی، هنرها و صنایع دستی آن منطقه است.
این فرصت، برنامه‌ریزی هوشیارانه‌تر گردشگری و مدیریت پایدار آن را می‌طلبد.
تقویت روحیه جامعه‌ی میزبان
رویدادها و جشن‌هایی که مردم محلی اولین شرکت‌کنندگانش هستند، اغلب با اشتیاق و حضور گردشگران جان دوباره می‌گیرند.
همچنین افراد بومی شاغل در این صنعت، جدای از اثرات مثبت اقتصادی حاصل از اشتغال‌زایی، شادتر و اجتماعی‌تر می‌شوند و عزت نفس و اعتماد به نفس بالاتری پیدا می‌کنند.
ارایه‌ی خدمات و تسهیلات اجتماعی
صنعت گردشگری نیازمند ایجاد زیرساخت‌ها و تسهیلاتی مانند راه‌سازی، سیستم آب و فاضلاب، زمین‌های بازی و غیره است که نیازهای گردشگران را برآورده کند.
در نتیجه‌ی این توسعه جامعه میزبان هم از دسترسی به آن تسهیلات و امکانات منتفع می‌شوند و بالطبع کیفیت زندگی آنها بالاتر خواهد رفت.
احیای فرهنگ و هنر بومی
با شکوفا شدن گردشگری در یک جامعه، فرهنگ و هنرهای بومی و محلی هویتی دوباره می‌گیرند و عمرشان طولانی‌تر خواهد شد.
از بین رفتن تعصبات قومی و نژادی
توسعه‌ی گردشگری، تضادهای فرهنگی جامعه میزبان و مهمان را کاهش می‌دهد و با بالا بردن ظرفیت تحمل انسان‌ها با قومیت‌ها و فرهنگ‌های متفاوت، تعصبات و سوگیری‌های نژادی و قومی را تبدیل به فهم و درک مشترک و نسبی‌گرایی فرهنگی می‌کند.
هزینه‌های اثرات اجتماعی گردشگری
متاسفانه شمار زیادی از هزینه‌های فرهنگی اجتماعی گردشگری بر دوش جامعه میزبان است.
این اثرات منفی شامل تغییرات ناخواسته اجتماعی، ارزش‌های در حال تغییر، جرم‌های رو به افزایش، تغییرات الگوهای اخلاقی، تغییرات ساختار و نقش خانواده، مشکلات روابط متقابل میزمان-مهمان و از دست رفتن میراث‌های قدیمی می‌شود که به‌طور خلاصه آنها را مرور می‌کنیم.
تغییرات اجتماعی
متاسفانه، بسیاری از این تغییرات اجتماعی خوشایند نیستند.
مثال‌های زیادی از این تغییرات در جوامع مختلف قابل مشاهده است.
این تغییرات، شاید در نوع گفتار، ظاهر، سبک خوردن و نوشیدن جامعه میزبان و غیره به وجود آید که در نتیجه در بلندمدت منجر به ابزار ناخوشایندی و گاهی تنفر از جامعه مهمان می‌شود.
جهانی شدن و بی‌توجهی به میراث محلی
جهانی شدن به دنبال یکپارچگی جوامع است.
بنابراین در پی این روند، شناخت فرهنگ‌ها، سنن و رسوم محلی معنای خود را از دست می‌دهند و شانسی برای ابراز وجود ندارند.
جهانی شدن یکی از ویژگی‌های صنعت گردشگری است؛ چرا که تعامل بین گردشگر و جامعه میزبان از جغرافیا و پس‌زمینه فرهنگی متفاوتی اتفاق می‌افتد.
در این رفت و آمدهای فرهنگی میل ما به سمت شبیه شدن بیشتر می‌شود.
از دست رفتن اصالت و کالایی شدن فرهنگ
در طی فرایند جهانی شدن، اصالت هویت‌های اجتماعی جامعه هم از دست می‌رود.
نشان دادن اصالت حتی اگر به خاطر جذب گردشگر اتفاق بیفتد، نمایشی می‌شود و از واقعی بودن فاصله می‌گیرد و صرفا به کالایی برای فروش تبدیل می‌شود.
استانداردسازی
در حالی که مناظر، اقامتگاه، خوراک و نوشیدنی‌ها باید نیازهای غیرآشنا و جدید گردشگر را رفع کنند، اما تعداد کمی از آن گردشگران به دنبال این تجربه‌های غیرمعمول و کاملا متفاوت هستند.
بنابراین مقاصد گردشگری، ریسک استانداردسازی را به هدف راضی نگه داشتن گردشگر و میل او به تجربه‌های مانوس می‌پذیرند.
تضارب فرهنگی
از آنجا که گردشگری منوط به جابه‌جایی افراد از یک مبدا جغرافیایی به مقصد و جغرافیایی دیگر است، تفاوت فرهنگ‌ها، نژادها، مذهب‌ها، ارزش‌ها، سبک‌های زندگی، زبان‌ها و سطح شکوفایی به‌خوبی به چشم می‌آید.
جذابیت این اتفاق هرچند در ابتدا ممکن است رضایت جامعه محلی را دربر داشته باشد ولی در ادامه به احساس نارضایتی و ضدگردشگری می‌انجامد.
این تفاوت‌ها ممکن است در سطح نابرابر شرایط اقتصادی جامعه گردشگر که از نوع ظاهر، استفاده از وسایل گران و شیوه‌ی خرج کردنش مشخص است، برجسته‌تر شود.
جدای از این، رفتار گردشگران ممکن است آزادانه و بدون قید و توجه به ارزش‌ها و رسوم جامعه میزبان باشد.
افزایش جرم و رفتارهای غیراخلاقی
در اثر افزایش رشد گردشگری به ویژه گردشگری انبوه، یکی از هزینه‌هایی که به جامعه میزبان تحمیل می‌شود، بالا رفتن احتمالی میزان ارتکاب جرم است۲.
حضور تعداد زیاد گردشگر با پول زیاد و حمل وسایل گران‌قیمت موجب جذب بزهکاران و جرایم مرتبط با دزدی و خرید و فروش مواد مخدر می‌شود.
این اتفاق به ویژه در جوامعی بیشتر می‌افتد که از نظر اقتصادی و اجتماعی شکاف عمیقی با گردشگران دارند.
۱٫ https://tourismteacher.com/social-impacts-of-tourism/
۲٫ برنز، م. پیتر، ۱۳۸۵، درآمدی بر مردم شناسی گردشگری، ترجمه هاجر هوشمندی، نشر افکار، چاپ اول، تهران.